Za uzyskanymi danymi stoją skomplikowane procedury, które pozwoliły wtłoczyć informacje ministerstwa finansów o przychodach z podatków w ramy GUS-owskich klas dochodów w odniesieniu do przeciętnego wynagrodzenia. Przyjęto następujące założenia:
- dochód do opodatkowania odpowiada dwunastokrotności miesięcznego wynagrodzenia, pomniejszonego o współczynnik oskładkowania (dla uproszczenia stały: 0,83),
- w każdej klasie dochodów taki sam odsetek rozliczających się opodatkowuje się z małżonką lub małżonkiem,
- klasy dochodów do opodatkowania rozkładają się pomiędzy klasy wysokości wynagrodzeń wprost proporcjonalnie do współczynnika pokrywania się ich zakresów,
- emeryci i renciści osiągali tylko dochody ze świadczeń publicznych, zgodnie ze strukturą wysokości rent i emerytur podawaną przez ZUS (próg zbiorczy dla najwyższych emerytur rozłożony został w regresji geometrycznej między kolejne klasy wysokości wynagrodzeń),
- emeryci i renciści zostali następnie odjęci od statystyki,
- do całości wliczeni są emeryci z KRUS (1,2 mln os., zasadniczo o niskich dochodach) oraz osoby w praktyce zależne (pracujące dorywczo, zwłaszcza gospodynie domowe, a także dorosłe dzieci, np. studenci).
Zwraca uwagę przede wszystkim drastyczny wzrost liczebności grupy o najniższych dochodach po wstąpieniu do Unii Europejskiej w 2004. Może się to wiązać ze zmianami w zasadach przyznawania zasiłków dla bezrobotnych (ustawa o promocji zatrudnienia z 2004) i weryfikacją rent od 2005 (spadek liczby rencistów o 0,5 miliona). Przy jednoczesnym spadku bezrobocia oznaczać to musiało wzrost liczby ofert pracy za najniższe stawki – rezerwowa armia pracy. Jednocześnie ciągle rosnąca koniunktura powiększała dochody drobnomieszczaństwa i kapitalistów, w dość niewielkim stopniu tylko otwierając granice tych klas.
Kryzys finansowy z 2008 przerzedził szeregi drobnomieszczan i kapitalistów, ale nieszczególnie zaszkodził pracującym. Od 2010 trwała rekonstrukcja systemu, za cenę niewielkich koncesji dla pracujących: wzrost liczebności nisko opłacanych pracowników w grupie od 50% do 66% średniej płacy.
Źródła: dane Ministerstwa Finansów dot. dochodów PIT w przedziałach po 5000 zł rocznej podstawy opodatkowania (2004, 2006, 2008, 2010, 2012, 2014), ogólnodostępne dane ZUS dot. struktury wypłacanych rent i emerytur.
Ilustracja dostępna innych formatach: PNG | SVG (powiększenie)
