Ocean Lemoniady

Intermarium goes viral: Twitter discourses of Central European leaders in the time of COVID19

Any longer-term consequences of the current pandemic are only a matter of speculation for now. As in many areas of life, such speculations on its political and social impact were plenty. Among the commonplaces, one heard a lot of strengthening of authoritarian-minded leaders, eager to consolidate their power in increasingly closed nation-states. This would be, [...]

5 V 2020

Any longer-term consequences of the current pandemic are only a matter of speculation for now. As in many areas of life, such speculations on its political and social impact were plenty. Among the commonplaces, one heard a lot of strengthening of authoritarian-minded leaders, eager to consolidate their power in increasingly closed nation-states. This would be, at least, a frequently repeated forecast for Eastern Europe, also known as Central Europe or, more fancifully, Intermarium. And as Central/Eastern European leaders are confronted with such great expectations, it is tempting to verify empirically to what extent they (or rather – their public personae) stand up to these hopes.

To see it, I decided to collect Twitter activity of the most prominent local politicians they produced until recently during the COVID19 outbreak. The political scene was represented by the PMs, with the exception of Serbia, where, despite his scarce constitutional prerogatives, the role of the President Aleksandar Vučić seems to be so prominent that it may be more interesting to examine his discourse instead of a pretty much figurehead PM Ana Brnabić. Consequently, the corpus consisted of the tweets of Mateusz Morawiecki (Poland, ECR), Sebastian Kurz (Austria, EPP), Aleksandar Vučić (Serbia, EPP), and Andrej Plenković (Croatia, EPP), published between 2020-02-20 and 2020-04-15. At a first glance, we can discover certain differences both in the tweeting strategies of the discussed politicians (which are of lesser importance to us now), and in the topics they covered.

Politician

Mateusz Morawiecki

Sebastian Kurz

Country

Poland

Austria

Political party

Prawo i Sprawiedliwość

(‘Law and Justice’)

Österreichische Volkspartei

(‘Austrian People’s Party’)

European affiliation

European Conservatives and Reformists

European People’s Party

Tweet count

40

168

Word count

1645

6788

Top 10 hashtags

#koronawirus 9x ‘coronavirus’

#COVID19 47x

#V4 2x ‘Visegrad 4’

#Österreich 17x ‘Austria’

#PiatkaNa100 1x ‘5 [Projects] for 100 Days of the Government’

#Coronavirus 6x

#Katowice 1x

#EU 5x

#CzystePowietrze 1x ‘Clean Air’

#London 2x

#fakenews 1x

#UK 2x

#zostańwdomu 1x ‘stay home’

#Israel 2x

#TarczaAntykryzysowa 1x ‘Anti-Crisis Shield Act’

#Austria 2x

#solidarity 1x

#Weltfrauentag 2x ‘International Women’s Day’

#WeStandTogether 1x

#WesternBalkans 2x

Politician

Aleksandar Vučić

Andrej Plenković

Country

Serbia

Croatia

Political party

Srpska napredna stranka

(‘Serbian Progressive Party’

Hrvatska demokratska zajednica

(‘Croatian Democratic Union’)

European affiliation

European People’s Party

European People’s Party

Tweet count

32

151

Word count

891

5076

Top 10 hashtags

#Srbija 6x ‘Serbia’

#OdvažnoZaHrvatsku 35x ‘With Courage for Croatia (slogan of the Plenković’s platform within the Croatian Democratic Union)’

#ostanikodkuce 5x ‘stay home’

#COVID19 26x

#koronavirus 2x ‘coronavirus’

#EU2020HR 16x ‘i.e. Croatian 2020 EU presidency’

#coronavirus 6x

#EUCO 5x ‘i.e. European Council’

#EUBudget 3x

#ZagrebSummit 3x

#fondoviEU 3x ‘EU funds’

#FAC 2x ‘Foreign Affairs Council’

#EU 2x

A twofold division becomes apparent in our corpus: Kurz and Plenković are more active on Twitter, and the accounts of Morawiecki and Vučić seem to be more neglected. Obviously, we could go along the stereotypes and explain the smaller activity of Morawiecki and Vučić with imperialist stereotypes, stressing more Western credentials of Plenković and Kurz. However, Vučić’s relative absence on Twitter is especially curious, given laborious efforts of his bots on this social network.

Keeping in mind differences in their social media aptitude, all the leaders focus on the coronavirus pandemics in the hashatgs they use. The more frequent Twitter users have to share their attention onto other topics they find significant. This is especially visible in the case of Andrej Plenković, who mentioned his own platform inside the ruling national right-wing Croatian Democratic Union (Croat./Serb. Hrvatska demokratska zajednica – HDZ) more times than the COVID19 disease. But also Austrian Chancellor Sebastian Kurz took the occasion to congratulate on the International Women’s Day, while Polish PM Mateusz Morawiecki mentioned the Visegrad Group (Poland, Czech Republic, Slovakia, Hungary), although in the context of the pandemic.

Keyword analysis

The hashtags most frequently used by the Central European leaders are of a surprisingly little informative value. To grasp with numbers what the politicians would like to convey – and, what is way more interesting, what they would like not to convey, but they do it anyway – we have to make use of keywords. In an everyday parlance, it’s rather an ambiguous notion. In corpus linguistics, a keyword is a word selected by a  statistical algorithm (e.g. log-likelihood), which is too complicated to be discussed here in any detail. Briefly speaking, it takes another collection of texts as a reference point. With respect to this point, the algorithm checks whether potential keywords occur in our analysed text corpus more frequently than they would by pure chance. If they do, they are ascribed higher ‘keyness’ values.

As a reference for keyword selection, articles published between 2019-11-01 and 2019-12-31 (i.e. before the pandemic outbreak) in popular local dailies were used. For Poland, it was Gazeta Wyborcza, for Serbia – Politika, for Austria – Kurier, for Croatia – Večernji list.

Morawiecki

Vučić

Rank

Lexeme

Keyness

Rank

Lexeme

Keyness

3

#koronawirus

‘coronavirus’

115.68

6

hvala

‘thank’

43.88

4

dziękować

‘thank’

36.40

7

Srbija

‘Serbia’

34.00

5

‘<PL flag>’

31.83

10

ostanikodkuce

‘stay home’

24.38

6

poświęcenie

‘devotion’

31.83

11

!

24.38

7

odwaga

‘courage’

31.45

13

hteti

‘will/want’

21.90

10

GIS_gov

‘General Sanitary Inspectorate’

25.71

14

prijatelj

‘friend’

19.50

11

MZ_GOV_PL

‘Ministry of Health’

25.71

15

naš

‘our’

19.42

12

#V4

‘Visegrad 4’

25.71

16

podrška

‘support’

18.35

13

Pawlukiewicz

25.71

19

težak

‘hard’

14.63

14

BorisJohnson

25.71

20

AIPAC

‘American-Israeli Public Affairs Committee’

14.63

15

ambitny

‘ambitious’

24.05

21

prijateljstvo

‘friendship’

14.63

17

aspiracja

‘aspiration’

21.89

22

narod

‘people’

14.63

21

niech

‘let’s’

21.02

23

koronavirus

‘coronavirus’

14.63

22

dyskusja

‘discussion’

20.74

24

značajan

‘significant’

14.63

23

wszystek

‘all’

19.98

26

sav

‘all’

12.92

24

ogromny

‘huge’

19.51

27

građanin

‘citizen’

12.75

25

jedność

‘unity’

19.35

28

kineski

‘Chinese’

12.75

26

wasz

‘your’

19.32

31

pomoć

‘help’

10.49

27

sanitarny

‘sanitary’

18.99

32

nikada

‘never’

10.31

29

dziś

‘today’

18.55

33

partija

‘party’

9.75

The keywords of the Morawiecki and Vučić’s tweets are indeed somehow boring. On the other hand, there is more to them than one would expect at the first sight. Much was said that thankfulness is cheap for the ruling, so they thank the public servants a lot (for their ‘devotion’, for their ‘courage’), but less eager are they to value their labour materially, especially when it comes to non-middle class professions.

There are two points which would be interesting to investigate in more depth at Morawiecki. Firstly, ‘unity’, secondly – his ‘ambiton’ and ‘aspirations’. Well, the ‘unity’ brings us at least once explicitly to the concept of a nation as an integral, organic being, and if that were not enough, in a context of continuity with a controversial event:

10 lat od katastrofy smoleńskiej. To moment, w którym czas się zatrzymał. Tamten krzyk dzwoni wciąż głośno w uszach. Przeżywaliśmy narodową tragedię jako wspólnota. Dziś, w innych okolicznościach, też potrzebujemy jedności. Cześć pamięci ofiar Katynia i tragedii smoleńskiej.

‘10 years from the Smoleńsk catastrophe. It is a moment when the time stopped. That yell still loudly rings. We experienced a national tragedy as a community. Today, in different circumstances, we also need unity. Honour to the victims of Katyńs and the Smoleńsk tragedy.’

A problematic point in this message is the ‘yell’. It evokes an image of a 2010 Smoleńsk catastrophe as intentional killing, shared by hardcore supporters of the ruling Law and Justice party, an image surely not uniting a polarised landscape of the Polish political audience.

Now, ‘ambition’ and ‘aspiration’ turn out to be at the margin of the pandemic discourse:

Dyskusja o budżecie to dyskusja o prawdziwych aspiracjach UE. Grupa przyjaciół spójnosci to kilkanaście krajów. To Grupa Ambitnej Europy. Europy, która musi stawiać sobie ambitne cele w kontekście globalnej konkurencji i lokalnych wyzwań. Analizujemy nowe propozycje KE.

‘Discussion about the budget is a discussion about real aspirations of the EU. A group of friends of cohesion is constituted by a dozen of countries. It is a Group of Ambitious Europe. Europe that has to set itself ambitious goals in the context of global competition and local challenges. We analyse new proposals of the European Commission.’

In fact, the problems Morawiecki is talking here about are at the margins of any political discourse, regretfully. As Ambitious Europe, the Polish PM is trying to label a group of countries from the Eastern and Southern European Union – self-named Friends of Cohesion, somehow recalling factions of the good old days of the French Revolution – trying to pursue a common tactic in negotiating the capital distribution inside the Union. However limited and belated it would be, it is pleasant to see co-operation between the East and the South, especially in the context of the margins of the Kurz’s discourse.

The Serbian president Aleksandar Vučić is even less active on Twitter than Morawiecki. Nevertheless, there is more to see in his keywords than expressions of gratitude towards the medical staff. When a political leader talks of ‘friendship’, more often than not, it is a friendship between governments. It is no different here. ‘American-Israeli Public Affairs Committee’ is rather unimportant here, it is the ‘Chinese’ which play a significant role in the Vučić’s pandemic tweeting. Besides, we have seemingly innocent keywords, such as značajan ‘significant’ or pomoć ‘help’. Interestingly, a ‘significant help’ in one tweet was offered by Russia, in another by Serbia to Bosnian Serb federal entity, Republic of Srpska, led by increasingly authoritarian- and nationalist-oriented Milorad Dodik. Of course, this Vučić’s gesturing was already noticed by experts on the region and is interpreted as a possible exertion on the EU.

Kurz

Plenković

Rank

Lexeme

Keyness

Rank

Lexeme

Keyness

2

wir

‘we’

504.08

6

<HR flag>

214.12

3

#COVID19

243.25

9

HDZ_HR

‘Croatian Democratic Union’

115.56

4

Maßnahme

‘measure’

201.32

10

mjera

‘measure’

91.08

6

alle

‘all’

124.47

11

COVID19

88.37

7

Ausbreitung

‘spread’

121.62

12

OdvažnoZaHrvatsku

‘With Courage for Croatia’

74.77

8

unser

‘our’

120.40

13

županija

‘province’

58.59

11

#Österreich

‘#Austria’

97.30

14

EU2020HR

‘i.e. Croatian 2020 EU presidency’

57.78

13

ich

‘I’

88.77

15

VladaRH

‘Government of Croatia’

54.38

15

Dank

‘thank’

87.57

18

gospodarstvo

‘economy’

52.17

16

!

86.68

19

zaštita

‘protection’

50.98

20

notwendig

‘necessary’

70.42

20

<EU flag>

47.58

21

Beitrag

‘contribution’

70.29

21

zdravlje

‘health’

44.18

22

bestmöglich

‘best possible’

63.24

22

potpora

‘support’

43.90

25

Land

‘country’

53.61

23

širenje

‘spread’

37.39

26

Mensch

‘person’

52.83

24

razvoj

‘development’

37.39

27

schützen

‘protect’

50.86

25

kn

‘kuna (currency)’

37.39

28

verlangsamen

‘slow down’

48.65

26

suzbijanje

‘containment’

37.39

29

Maske

‘mask’

48.65

27

razgovarati

‘talk’

34.14

30

leisten

‘offer’

47.13

28

kriza

‘crisis’

34.14

32

Situation

‘situation’

45.43

29

radni

‘working’

33.21

Sometimes, it is the very structure of a language that reveals facts about a discourse that otherwise would be missed. It is the case with the Sebastian Kurz’s tweets. At the first place of keyword rank list (ignoring the punctuation and lemmatisation errors generated by URLs), we find a personal pronoun wir ‘we’. In many cases, it is unclear who is the ‘we’ – whether it is Kurz’s pluralis maiestatis, or if he uses an exclusive we to denote his government, or, not that rarely, whether he employs an inclusive we to speak in the name of the whole nation. If the latter fits – and it seems to be so in many cases – it explains the high position of such keywords as ‘Austria’ and ‘country’ (as well as, possibly, Vučić’s ‘Serbia’). Under a caring, biopolitical guise, we may sense some sort of retreat to völkisch idea. For caring it is, the pater patriae (ich ‘I’!) paternalistically tries to convey that it is ‘necessary’ to ‘protect’ the ‘country’ and the ‘people’ with the ‘best possible’ ‘measures’.

By the way, interesting phenomena emerge when one investigates the keyword Beitrag ‘contribution’. While a communitarian notion of everybody doing its share for the sake of the common good prevails, we find also a more material understanding of this word:

Ich erwarte harte Verhandlungen zum #EU-Budget in Brüssel. Unser Beitrag darf nicht ins Unermessliche steigen, daher habe ich die Interessen der österreichischen Steuerzahler klar im Blick.

‘I expect hard negotiations on #EUBudget in Brussels. Our contribution cannot rise immeasurably, so I will keep an close eye on the interests of the Austrian tax payers.’

It is quite instructive to see how at the margins of the pandemic-dominated discourse, one can find material conflicts between European core and periphery. As we can remember, at the discursive level Morawiecki for a few times tried to situate Poland sympathising with the European East and South. Obviously, it is reasonable to question how real this solidarity can be, but this is not the point of this text.

Anyways, the Kurz’s manner of speaking stays in some contrast to the keywords of the Plenković’s tweets. Apart from the already mentioned sphere of party politics, his messages try to be meritocratic. While both Kurz and Plenković make use of the goal-means scheme, it is the latter who rarely explicitly evokes political actors, prioritising apparently objectivised economy and a related national currency, wrapping it in a concept of ‘crisis’ management. In this context, we also find an adjective radni ‘working’, most often referring to ‘workplaces’. As a model neoliberal politician, Plenković would be justifying supportive measures directed to entrepreneurs with the interests of workers.

Part-of-speech frequency analysis

Our analysis can be complemented with one more tool, i.e. an insight into a frequency of the parts-of-speech. Keywords mainly originate in nouns, so it may be interesting to see what are the most commonly used adjectives and verbs. The latter denote actions, and for this reason they will convey what public personae of the politicians would gladly see themselves doing. Adjectives, on the other hand, very often provide a more detailed view on the evaluative meanings and values discourse actors try to persuade their audience to.

Morawiecki

Vučić

dziękować

‘thank’

7

moći

‘can’

3

chcieć

‘want’

4

željeti

‘want’

2

móc

‘can’

3

pružiti

‘offer’

2

musieć

‘must’

2

izlaziti

‘go out’

2

należeć

‘have to’

2

doći

‘come’

2

prosić

‘ask’

2

działać

‘act’

2

Kurz

Plenković

können

‘can’

35

nastavljati

‘continue’

12

geben

‘give’

26

razgovarati

‘talk’

12

müssen

‘must’

25

apelirati

‘appeal’

7

setzen

‘set’

21

ići

‘go’

7

schützen

‘protect’

16

pomoći

‘help’

6

halten

‘hold’

15

moći

‘can’

6

leisten

‘offer’

14

poduzimati

‘undertake’

5

unterstützen

‘support’

13

morati

‘must’

5

tun

‘do’

12

voditi

‘lead’

5

sollen

‘should’

10

razvijati

‘develop’

5

verlangsamen

‘slow down’

10

imati

‘have’

5

To disappoint all Polish exceptionalists, Morawiecki’s ‘to thank’ is just reflection of a fact that gratefulness in (official) Polish cannot be expressed more conveniently by a noun. Now, what we are left with, is a whole spectrum of modal verbs, quite explicitly expressing a potential of power (real or imagined, it is not a question here). This is the function of the ‘wants’, ‘cans’, ‘musts’, ‘should’, very often with the ambiguous majestic/governmental/national ‘we’. There are other subtle means to evoke a state of exception, for instance, Plenković’s ‘appeal’ to citizens or Morawiecki’s ‘asking’, both stressing that the rulers are in an exceptional situation. Last but not least, the authority’s face is not severe, it would be infelicitous to resemble an omnipotent fascist state too much, and a coalition with the Greens would be less likely, too. The lesson of a welfare state is learned, so we also come upon ‘support’ ‘offers’.

Morawiecki

Vučić

nasz

‘our’

8

sav

‘whole’

7

wszystek

‘all’

7

kineski

‘Chinese’

5

polski

‘Polish’

6

težak

‘hard’

3

kolejny

‘next’

5

srpski

‘Serbian’

3

cały

‘whole’

5

značajan

‘significant’

3

trudny

‘difficult’

4

dobar

‘good’

2

ogromny

‘huge’

4

ponosan

‘proud’

2

wasz

‘your’

4

medicinski

‘medical’

2

ambitny

‘ambitious’

3

velik

‘large’

2

nowy

‘new’

3

Kurz

Plenković

weit

‘broad’

23

sav

‘whole’

35

gut

‘good’

20

hrvatski

‘Croatian’

21

notwendig

‘necessary’

16

velik

‘large’

16

gemeinsam

‘common’

15

radni

‘working’

13

klar

‘clear’

14

europski

‘European’

12

andere

‘other’

13

nov

‘new’

12

bestmöglich

‘best possible’

13

snažan

‘strong’

12

schnell

‘fast’

12

zajednički

‘common’

10

groß

‘large’

11

parlamentaran

‘parliamentary’

9

sozial

‘social’

11

nacionalan

‘national’

8

wichtig

‘important’

9

ključan

‘crucial’

7

The adjectives are mostly confirming our previous findings. They offer, however, some new insights in the means of discursive construction of the national unity used by the Slavic-speaking politicians. An abundance of adjectives and pro-drop nature of their languages enabled them to pass unnoticed – until this moment. The relatively position of the adjective srpski ‘Serbian’ in the Vučić tweets is somehow surprising and may prove that he does not treat his Twitter seriously. On the other hand, once again we see that the supportive ‘Chinese’ – tacitly contrasted with the EU – play a significant role.

Morawiecki and Plenković use adjectives ‘Polish’ and, respectively, ‘Croatian’ way more often (as well as nasz ‘our’, in Polish POS-tagging classified as adjective – but this is a relative thing), even if the latter dilutes the ethnic content of the adjectives, from time to time referring to ‘Croatian citizens’. Plenković employs also the adjective nacionalan ‘national’ frequently and while in many cases it is because this word constitutes a part of many institution names, we come upon more explicit examples of appeal for national unity, too:

Borba protiv #COVID19 najveća je kriza od Domovinskog rata. Potrebno nam je jedinstvo, a zdravlje i životi ljudi naš su prvi prioritet. U ovom trenutku čvrsto upravljamo krizom, ali za uspješni ishod potrebna je odgovornost svakog od nas. Ovo su teški dani i ispit zrelosti za <HR flag>.

‘Struggle against #COVID19 is the largest crisis since the Fatherland War. We need unity and the people’s health and lives are our first priorities. In this moment we strongly manage the crisis, but for a succesful result responsibility of each of us is necessary. These are hard days and a test of maturity for <HR flag>.’

Military metaphors referring to diseases are so banalised that we even don’t notice them. However, talking of struggle with a chronic illness one suffers from seems to entail different consequences than a contagious disease, where organised social efforts are necessary to contain it. In the cited case the metaphor is even more concrete and refers to the armed conflict 25 years ago. The war between Croatia and Serbian-dominated Yugoslavia is quite an ambiguous reference. It evokes both a sense of banal, everyday patriotism, fond of defending own country from a nationalist aggressor, but also a violent expulsion of Serbian minority from Croatia and a rise to power of a nationalist right, with its obsession with military.

However, this kind of discourse seems to be clear enough to be immediately recognised and critiqued by the local engaged press. Critique of meritocratic parlance and seemingly mild patrnalistic measures seems to be much more difficult.

At the end, some conclusions…

  • Polish PM Mateusz Morawiecki (ECR) and Serbian President Aleksandar Vučić make a smaller use of Twitter, therefore, less conclusions can be drawn from their activity.

  • All the politicians in question – Morawiecki, Vučić, Croatian PM Andrej Plenković (EPP), and Austrian Chancellor Sebastian Kurz (EPP) focused very much on the COVID19 pandemic in their tweets.

  • Expressions of gratitude for the medical staff were especially characteristic for Morawiecki’s and Vučić’s tweets, which obviously stays in a contrast with precarious realities e.g. nurses are faced with.

  • Appeals to national unity were noticeable in the keywords used by Morawiecki. Vučić tended to stress Russian and Chinese support for Serbia.

  • From the keywords occurring in the Kurz’s tweets, there emerge an image of a leader identifying with his own country (‚we’ the nation / pluralis maiestatis?) who takes ‚necessary measures’ to ‚protect’ the ‚people’. In fact, he seems to have the most ethno-nationalistically integrist persona of all the analysed politicians!

  • Plenković activity is generally more technocratic, paying a lot of attention to the ‚economy’. This would be in line with the victory of a neoliberal wing of the ruling right-wing Croatian Democratic Union over the more nationalistically oriented factions. Obviously, it is a question of the future where such politics will lead, given its contempt for public sector workers – derisively en bloc called uhljebi (Croat./Serb. ‚nepotists’) – and considering very possible aggravation of austerity measures.

... 0 komentarzy

Poza planowanie hipotecznych slumsów

Polska jest przeplanowana1. Trudno o bardziej kontrintuicyjne stwierdzenie – a jednak to prawda. Uchwalone do 2011 roku plany zagospodarowania przestrzennego przewidują zakwaterowanie 77 milionów ludzi, a studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania – zabudowę na 316 milionów mieszkańców2. Rzecz nierealna ani po potencjalnym przyjęciu nieludzkiego ustawodawstwa reprodukcyjnego w stylu Ceauşescu, ani po największej nawet fali migracji. [...]

4 VI 2018

Polska jest przeplanowana1. Trudno o bardziej kontrintuicyjne stwierdzenie – a jednak to prawda. Uchwalone do 2011 roku plany zagospodarowania przestrzennego przewidują zakwaterowanie 77 milionów ludzi, a studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania – zabudowę na 316 milionów mieszkańców2. Rzecz nierealna ani po potencjalnym przyjęciu nieludzkiego ustawodawstwa reprodukcyjnego w stylu Ceauşescu, ani po największej nawet fali migracji.

Bloki na Bemowie i w Hongkongu
Bloki na Bemowie i bloki w Hongkongu. Źródło dla fot. 1: E. Kołodziejczyk (1977), Cyfrowe Archiwum Bemowa.

Kraków też jest przeplanowany. Póki co obserwujemy zgubne skutki zabudowy miasta bez uchwalonych planów zagospodarowania i w oparciu o arbitralne decyzje administracyjne – warunki zabudowy3. Urbanizacja pełzła niemal we wszystkich kierunkach, powodując rozlewanie się bezforemnych przedmieść po sąsiednich powiatach. Największe skupiska nieplanowych osiedli powstały na południu Krakowa (Ruczaj, Kliny Borkowskie), południowym-zachodzie (Złocień) i jego północy (Górka Narodowa, Bronowice Wielkie). Dowcipnych komentarzy doczekały się nadmierne zagęszczenie zabudowy Ruczaju4 i łanowa zabudowa odrolnionych działek5.

Jeszcze kilka lat temu jako panaceum urbaniści i aktywiści miejscy jednym głosem wskazywali sporządzanie planów zagospodarowania przestrzennego. W pewnym momencie do chóru dołączyli (choć nieco nieczysto) polityce – pokrycie całego Krakowa planami znalazło się w programach samorządowych z 2014 Jacka Majchrowskiego, Łukasza Gibały i Platformy Obywatelskiej.

Case studies

Spójrzmy więc, jakim lekarstwem na chorobę chaosu przestrzennego są uchwalane plany zagospodarowania przestrzennego. Pod lupę zostały wzięte krakowskie miejscowe plany (MPZP) dla Żabińca Południe i Prądnika Czerwonego Zachód. Obliczone zostało, jak dużo bloczków można wybudować, trzymając się ustaleń planów.

Na potrzeby naszych rozważań przyjęliśmy maksymalną dopuszczalną zajętość terenu – taka jest po prostu normalna praktyka deweloperów. Z drugiej strony obliczenia dokonane zostały przy założeniu podziału uzyskanej powierzchni mieszkalnej (80% PUM z powierzchni całkowitej) na statystycznie średniej wielkości mieszkania (59,5 m²), zamieszkiwane przez przeciętnej wielkości gospodarstwo domowe (2,5 os.) – co stanowi wartości raczej optymistyczne i jest dawaniem forów deweloperom. Powierzchnie obszarów do zabudowy zostały wytyczone przy użyciu miejskiego narzędzia do badania planów zagospodarowania – w przypadku nieścisłości, powierzchnie obszarów były zaniżane.

W MPZP Żabiniec Południe osiem obszarów przeznaczono pod zabudowę usługowo-mieszkalną (1UM-8UM). Pierwsze pięć (1UM-5UM) mieści się między łącznicą kolejową, umożliwiającą przejazd z dworca towarowego na linię warszawską, małą obwodnicą kolejową oraz ulicą Doktora Twardego wraz z linią tramwajową na Krowodrzę. Pozostałe trzy (6UM-8UM) obejmuje w dużej mierze już zabudowane kwartały kamieniczne między ulicą Kamienną, linią kolejową na Katowice oraz linią na Warszawę. Nawet tam nie zrobiono użytku z obowiązującej linii zabudowy – narzędzia, które zobowiązuje do projektowania fasad w miejscu ustalonym przez planistów, a więc zazwyczaj wzdłuż ulicznej pierzei. Deweloperzy mogą więc stawiać swoje budynki w dowolnych miejscach, nie dbając o logiczny i przyjazny pieszym układ przestrzenny.

Plan dla kwartałów kamienicznych – oprócz ignorowania linii zabudowy – w zasadzie sankcjonuje stan obecny. Dozwolona wysokość zabudowy to pięć kondygnacji, założeniem było też przeznaczenie całego parteru pod usługi. Na powierzchni przeznaczonej pod zabudowę – 2,8 ha – można więc zakwaterować 726 osób, co daje gęstość zaludnienia 25 930 os/km². Jest to wartość wyższa niż w wyludniających się kamienicznych dzielnicach śródmieścia (do 13 712 os./km²)6, ale niższa niż na osiedlach modernistycznych (28 200 os/km²)7.

Dużo ciekawsze rzeczy dzieją się na obszarach przeznaczonych pod nową zabudowę. Powierzchnia obszarów 1UM-5UM wynosi ok. 17,10 ha. Dozwolona jest zabudowa 6-kondygnacyjna (1UM-2UM) bądź 10-kondygnacyjna (3UM-5UM). Przy założeniu, że parter przeznaczony jest pod usługi, oznacza to, że zakwaterować można tu 6 890,76 mieszkańców. To zaś oznacza gęstość zaludnienia 40 296,82 os/km² – niesłychaną nawet na najgęściej zaludnionych osiedlach modernistycznych, a w Europie spotykaną tylko w najbardziej przeludnionych kwartałach Paryża i Barcelony8. Bez zalety bycia Paryżem czy Barceloną.

Nie inaczej poczynają sobie planiści w MPZP Prądnik Czerwony Zachód. Również i tu nie fatygują się, by wyznaczyć obowiązująca linię zabudowy, mimo że większa część planu reguluje dawne centrum przedmiejskiej wsi, w którym sporo już było pierzejowej zabudowy. Te stare parterowe domki-kamieniczki całkiem nieźle uzupełniały dobrze zaplanowane osiedle modernistyczne, powstałe na dawnych gruntach wiejskich. Niestety, duża część starej zabudowy została zdemolowana przez zabudowę łanową, powstającą na podstawie decyzji administracyjnych o warunkach zabudowy (WZ). W przeciwieństwie do starych domów i kamieniczek, nowe bloki do głównej osi osiedla odwrócone były parkingami, a rozciągały się wzdłuż fragmentów dawnych rozdrobnionych łanów rolnych.

Czego nie zdążyła zniszczyć samowola dewelopera, to dopełnił „planista”. Jedynie w obszarze między ulicami Łepkowskiego i Majora (obszary MW.3 i MW.4) szacowana gęstość zaludnienia według planu może wynieść 26 506,60 os/km² (przy szacowanej liczbie mieszkańców 1 298 i powierzchni 4,9 ha). To jednak wyłącznie usankcjonowanie stanu obecnego – istnieją tam przecież bloki modernistyczne.

Pod nową zabudowę przeznaczono – też w pewnej mierze już zabudowane po 1989 – obszary na północ (MW.1-MW.2, U/MW.1-U/MW.5) i południe (MN/MW.1, U/MW.6) dolnej części ulicy Dobrego Pasterza. W pierwszym z terenów dopuszczalna wysokość do 5 kondygnacji, w większości wypadków wymagany jest też usługowy parter. Mimo niewielkiej dopuszczalnej wysokości budynków, na powierzchni 12,30 ha można osiedlić nawet 6 305,88 mieszkańców, co daje gęstość zaludnienia 51 267,34 os/km². Na drugim z obszarów powierzchnia 4,3 ha przyjąć może 2 352,94 nowych mieszkańców, dając gęstość zaludnienia 54 719,56 os/km². Jest to wynik, którego nie powstydziłyby się miasta wschodnioazjatyckie9.

Widzimy, że gęstość zabudowy przewidywana w obszarach, w których mogą wciąż powstawać bloki, jest ponad dwa razy wyższa od zagęszczenia na najbardziej zaludnionych osiedlach modernistycznych, a więc np. nowohuckich Bieńczycach. Tymczasem nawet tam mieszkańcom zdarza się skarżyć na przeludnienie. Mają jednak luksus, którego lokatorzy zabudowy deweloperskiej nie uświadczą – zieleń. Na nowych osiedlach dużą częścią powierzchni biologicznie czynnej stanowią ażurowe betonowe kratki do parkowania. Uznaje się je za zieleń – w teorii w ich otworach może wyróść trawa. W praktyce to się, rzecz jasna, nie dzieje.

Ideologia polskich planów zagospodarowania

Planowanie przestrzenne w Polsce jest pomyślane zgodnie z pewną przewodnią linią ideologiczną. W przegęszczonych planach nie idzie o kompaktowe miasto, o które dopominają się urbaniści. Kompaktowe miasto to przede wszystkim miasto, gdzie w zasięgu krótkiej, pieszej czy rowerowej podróży znajdziemy wszystkie najbardziej potrzebne usługi. By uzyskać tego rodzaju zwartość, akcja rozbudowy miasta musi być skoordynowana i skoncentrowana po kolei na poszczególnych obszarach jeszcze niezabudowanych.

Tymczasem zgodnie z hegemoniczną ideologią polskiego planowania każda działka w mieście musi być możliwym źródłem zysku, nawet jeśli kończy się to chaotyczną, punktową urbanizacją w oddalonych od siebie obszarach miasta. Nakłady kapitałowe muszą być niewielkie, tak by umożliwić czerpanie zysku niewielkim deweloperom i firmom budowlanym. Niskie i ekstremalnie zagęszczone osiedla na małych (a więc względnie tanich) i niescalonych działkach10 obniżają też ryzyko inwestycyjne ze strony kredytujących banków. Podaż mieszkań w ramach pojedynczej inwestycji może ściśle odpowiadać potrzebom deweloperów. Wobec braku aktywnej polityki mieszkaniowej państwa i gmin klient i tak kupi wszystko.

Niski wkład kapitału i niskie ryzyko gwarantują w polskim modelu spekulacji mieszkaniowej wysokie zyski. Przestrzennym korelatem tej ideologii są ekstremalnie przegęszczone i niewysokie osiedla bloczków na rozproszonych obszarach objętych planami przestrzennymi, które nie regulują niczego.

Nietrudno zrozumieć, że w XXI wieku jedynym wyjściem dla miast może być prawdziwa koordynacja ich zabudowy plus uprzemysłowienie czynszowego budownictwa mieszkaniowego, tak samo jak przemysłowo produkuje się telefony i żywność – o czym pisałem w tekście o osiedlach modernistycznych. Żeby mieszkańcy mieli realny wybór tego, gdzie chcą mieszkać, budowania domów nie można przepuścić tylko inicjatywie prywatnej. Zrównoważona, mieszana gospodarka mieszkaniowa z udziałem państwa, gmin, spółdzielni i inwestorów prywatnych jest koniecznością, którą generują sprzeczności miast w Polsce i na świecie. Udział podmiotów publicznych (państwa i gmin) musi być jednak realnie aktywny, nie zaś opierać się na pozoranctwie i wysługiwaniu się spekulantom – do tego bowiem sprowadzają się wysiłki rządów Prawa i Sprawiedliwości.

Paradoksalnie więc, chociaż nasze miasta wytwarzają poważne sprzeczności, wynikająca z nich konieczność budowania lepszych osiedli nie urzeczywistni się sama z siebie. By stała się możliwa, potrzebna jest uczciwa rozmowa o tym, co stoi jej na przeszkodzie. Tymczasem przeszkodą jest nie tylko naiwna wiara w dobre intencje deweloperów, to także naiwna wiara w marną regulację, jaką są obecnie plany zagospodarowania przestrzennego.


Obliczenia gęstość zaludnienia na obszarach objętych MPZP w Krakowie pochodzą ode mnie. Chętnie przyjmę uwagi co do ich metodologii.

1K. Snopek (2018) Żeby zlikwidować chaos, potrzebujemy nowego modernizmu – rozmowa z J. Kusiak, „NN6T” http://notesna6tygodni.pl/?q=%C5%BCeby-zlikwidowa%C4%87-chaos-potrzebujemy-nowego-modernizmu [23.05.2018]

2A. Olbrysz, J. Koziński (2011) Raport o finansowych efektach polskiego systemu gospodarowania przestrzenią.

3O chaosie generowanym przez WZ-ki zob. C. Brzeziński (2013) Wybrane problemy planowania przestrzennego w Polsce, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica” 289.

4Krowoderska.pl (2017) Ruczaj: Spacer po najnowocześniejszym osiedlu w Krakowie, a prawdopodobnie także w Polsce, „Krowoderska.pl” https://krowoderska.pl/ruczaj-spacer-po-prawdopodobnie-najnowoczesniejszym-osiedlu-w-polsce-galeria/ [23.05.2018].

5Ł. Drozda (2018) Urbanistyka łanowa, w: tegoż, Dwa tysiące. Instrukcja obsługi polskiej urbanizacji w XXI wieku.

6Najwyższa gęstość zaludnienia w obszarze objętym rewitalizacją (obszar wewnątrz Alej i Dietla + Wesoła i Stare Podgórze) występowała w 2007 na Kazimierzu (13 712 os./km²) i dzielnicach XIX-wiecznych (12 181 os./km²). Dziś za sprawą wszystkim znanych sprawców – komu są obcy, odsyłamy do Krakowskiej Mapy Reprywatyzacji – zapewne jest niższa. Za: G. Adamczyk-Ams (2008), Lokalny Program Rewitalizacji Starego Miasta, s. 14. https://rewitalizacja.krakow.pl/rewitalizacja/7348,artykul,lpr_starego_miasta.html

7J. Leżak i in. (2011) Wielokryterialna analiza 19 osiedli zabudowy blokowej położonych na terenie gm.m. Kraków, s. 54. http://krakow.pl/data/rewitalizacja/27322_0.pdf

8Dane dla Paryża i Barcelony za: F. O’Sullivan (2018) Lessons From Europe’s Densest Neighborhoods, https://www.citylab.com/life/2018/03/density-european-cities-maps/555503/

9Dla porównania – rzecz jasna, bardziej w charakterze kuriozalnej ciekawostki: R. Proczek (2014) O gęstości zaludnienia na przykładzie Manili – najgęściej zaludnionego miasta świata, http://urbnews.pl/gestosci-zaludnienia-przykladzie-manili-najgesciej-zaludnionego-miasta-swiata/

10Patologiczna struktura osiedli deweloperskich w Polsce wynika między innymi właśnie z braku scaleń gruntów (zob. Ministerstwo Infrastruktury i Budownictwa (2016) Problemy w dziedzinie planowania przestrzennego – materiał informacyjny na posiedzenie Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej w dniu 11 maja 2016 r., https://web.archive.org/web/20170214062613/http://mib.gov.pl/files/0/1797146/raportproblemyplanowaniaprzestrzennego.pdf). Najbardziej jaskrawym skutkiem jest urbanistyka łanowa – długie szeregi bloczków wybudowane wzdłuż dawnego chłopskiego łanu, otoczone parkingiem i oddzielone od siebie płotem (o skutkach odrolnień zob. C. Brzeziński (2013) Wybrane problemy planowania przestrzennego w Polsce, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica” 289). W oczywisty sposób tworzą one przestrzeń nieprzyjazną dla pieszych – nie ma tam ulic czy placów, przy których mogłyby się znaleźć sklepy lub punkty usługowe, a idąc pieszo trzeba nadkładać bardzo duże odległości.

... 0 komentarzy

Ideologia pierzei #2

Modernizm był utopią. Utopia jest nierealną wizją, która przyświeca realnej zmianie społecznej. Skąd załamanie modernistycznej utopii? Czy rzeczywiście stały za tym jej realne porażki? Czy też motorem była zmiana na płaszczyźnie ideologicznej? Nim rzucimy się w piekło współczesnej Polski, porozdzielajmy pieprz i wanilię statystyk. To, czy zamieszkiwano w podłych czynszówkach, w blokach, czy w mieszkaniach [...]

19 II 2017

Modernizm był utopią. Utopia jest nierealną wizją, która przyświeca realnej zmianie społecznej. Skąd załamanie modernistycznej utopii? Czy rzeczywiście stały za tym jej realne porażki? Czy też motorem była zmiana na płaszczyźnie ideologicznej?

Nim rzucimy się w piekło współczesnej Polski, porozdzielajmy pieprz i wanilię statystyk. To, czy zamieszkiwano w podłych czynszówkach, w blokach, czy w mieszkaniach własnościowych bądź szeregówkach, warunkowane było przez szereg czynników – nie tylko politykę mieszkaniową, ale i ogólną politykę socjalną oraz walkę o godne płace. Stąd w Wielkiej Brytanii w II połowie lat 50. liczba mieszkań należących do właścicieli przerosła liczbę prywatnych czynszówek. Jednak równolegle stale rośnie liczba mieszkań komunalnych – wypierając prywatną spekulację mieszkaniami! Mamy więc w powojennym Zjednoczonym Królestwie dwa modele zaspokajania potrzeb mieszkaniowych: prywatny i publiczny.

W 1980 neokonserwatywny rząd Margaret Thatcher wprowadza program Right to Buy. Umożliwia on lokatorom komunalnym wykup wynajmowanego mieszkania ze zniżką 50%. Motywacja była w istocie czysto ideologiczna – apoteoza własności prywatnej. Jak lepiej dać ludziom złudzenie bycia kapitalistą, dając im po zniżce tytuł własności niby-kapitału: mieszkania?

W efekcie jednak co roku aż do dziś budowano coraz mniej mieszkań komunalnych (także tych z pośrednictwem specjalnych towarzystw budownictwa społecznego), rynek prywatnych czynszówek ok. 2010 roku przekroczył wielkość uspołecznionego zasobu mieszkań, a cenowa bańka mieszkaniowa nabrzmiała do niewidzianych przedtem rozmiarów.

Jak zaczął się kryzys mieszkaniowy? Projektowi modernistycznego osiedla przeciwstawiono ideologiczną sielankę niskopiennego przedmieścia dla drobnomieszczaństwa i drobnych kapitalistów.

Osiedla modernistyczne miały wady na wielu poziomach – urbanistycznym (ignorowanie archetypów przestrzennych typu ulica, plac), inżynieryjnym (strefowanie priorytetyzujące ruch samochodowy, które musiało doprowadzić do niedrożności systemu), architektonicznym (jakość prefabrykatów), społecznym (niedofinansowanie bieżących napraw, pozostawienie problemowych społeczności samym sobie). Każdą z tych wad łatwo można było naprawić pozostając na poziomie racjonalności, nie zaś uciekając się do ideologicznej utopii.

Podobnie ideologicznie motywowane rozwoje miały miejsce również w innych krajach Zachodu – a potem też Wschodu. Przykładowo w Wiedniu – od 1918 europejskiej stolicy budownictwa społecznego, gdzie do dziś ok. 25% lokali należy do gminy – w latach 1983-86 doszło do drastycznego spadku liczby budowanych mieszkań komunalnych (do połowy lat 80. oddawano rocznie prawie 3000 lokali – ok. 30%). Ostatni Gemeindebau oddano do użytku w 2004 roku – i dopiero wielki kryzys 2008 skłonił władze landu do zmiany stanowiska, zresztą poniewczasie bo w 2014.

Rolę budownictwa komunalnego miały przejąć towarzystwa budownictwa społecznego – funkcję tę spełniły lepiej niż w modelu brytyjskim, budując rocznie nieco ponad 2000 mieszkań. Problem w tym, że towarzystwa budownictwa musiały być zasadniczo samofinansujące się (przy nisko oprocentowanej pożyczce od gminy), stąd oferowane mieszkania były droższe. Przy wzroście mobilności siły roboczej i skutkującym przyroście liczby ludności Wiednia, musiało to poskutkować bańką cenową – i obniżającym się komfortem życia.

Co stało się w Polsce, wiemy mniej-więcej wszyscy. Po 1989 neoliberalizm wkroczył z hukiem w sferę ideologiczną. Zrujnowanie dóbr wspólnych zajęło mu więcej czasu. Kto wie, że w ostatnim pięcioleciu budowano co roku mniej mieszkań komunalnych (1,1% – 2015) niż rokrocznie w mrocznych latach 90. (5,1% – 1997)? Kto pamięta, że jeszcze w latach 90. powstało po niemal 30 000 mieszkań spółdzielczych rocznie (ok. 1/3 – 1997)? Towarzystwa budownictwa społecznego – źle finansowane, źle zaprojektowane prawnie i źle zarządzane – budowały rocznie maksymalnie po 7 000 mieszkań (ok. 6,7% – 2004) rocznie (w skali kraju! – 2004, za: GUS), ale upadły pod naporem kapitału, który zaczął napływać po wejściu Polski do Unii Europejskiej. Klęska była szczególnie widoczna w dużych miastach.

Na pytanie – w czyich rękach akumulował się kapitał, odpowiedzieliśmy sobie przy innej okazji. To klasy obejmujące maksymalnie 5% dorosłego społeczeństwa Polski, zarabiające powyżej 150% średniego wynagrodzenia. Zapanowało królestwo kredytu hipotecznego i programów wspierania bankowości o mile konserwatywnemu uchu brzmiących nazwach w guście Rodziny na swoim – aż do kryzysu roku 2008.

Jak najbardziej świadoma siebie i najbardziej część nowej klasy – ochrzcijmy ją za ciekawymi, ale dyskusyjnie trafnymi analizami socjologicznymi nowymi mieszczanami – widzą ład przestrzenny? Być może najbardziej symptomatyczny będzie rzut oka na Forum Polskich Wieżowców Skyscrapercity.com, dużą platformę dyskusyjną, poświęconą inwestycjom budowlanym i transportowym w miastach. Uporządkowana zabudowa miejska sprowadzana jest do kwestii konsekwentnego poprowadzenia pierzei – ciągłej linii kamienicznych fasad w ramach kolejnych kwartałów.

Zieleń przestaje być wartością – jeżeli nie jest zorganizowana w kapitałochłonny sposób (klomby, rabaty, bulwarowe gatunki drzew, np. platany), a osoby przebywające na tego typu terenach zielonych nie są nowymi mieszczanami, skwery takie zostają opatrzone pogardliwymi epitetami sralników czy żuloskwerków.

Spójrzmy do źródeł:

P: a co jest planowane/jakie sa perspektywy dla terenu ‚ponizej’ Teatru Szekspirowskiego (…) / Zabudowa kamieniczna?

O: Niestety na razie nic, ponieważ to są „planty” wzdłuż murów Głównego Miasta. Choć przed wojną były zabudowane kamienicami, to obecnie nadal przeważa koncepcja konserwatorska „zielonej otuliny” wzdłuż wewnętrznych średniowiecznych murów. (…) Postulujemy mianowicie wprowadzenie ciągłych pierzei zabudowy przynajmniej wzdłuż ulic przecinających prostopadle Podwale (Zbytki, Słodowników, Kotwiczników), w miarę możliwości pierzeję po południowej stronie Podwala (uwolnione miejsce dzięki likwidacji jednej nitki jezdni) oraz zabudowę przynajmniej parkowo-pawilonową po północnej stronie, oprócz oczywiście miejsc gdzie przebiegają pierzeje ulic krzyżujących się. –http://www.skyscrapercity.com/showthread.php?p=134909037#post134909037

Pierzeja staje się słowem-kluczem ideologii, które służy do waloryzacji budynków i inwestycji:

Przecież urbanistycznie Solpol jest udany, bo trzyma pierzeję. Na wysokość też się prawie nie wybija. Tylko architektonicznie odstaje http://www.skyscrapercity.com/showthread.php?p=121760898#post121760898

Co to za nowa świecka tradycja z odejmowaniem punktów za brak sąsiadów? Jest miejsce na pierzeję przecież. Czy to wina budynku, że zaczyna gospodarować przestrzeń danego kwartału? Jeśli już to powinno się dodawać za to punkty. –http://www.skyscrapercity.com/showthread.php?p=110227646#post110227646

Akurat ten budynek leży w Starym Miescie [Dom Turysty przy ul. Westerplatte w Krakowie] – rozbija pierzeję kamienic wokół Plant –http://www.skyscrapercity.com/showthread.php?p=90376385#post90376385

Najbardziej naocznie widoczny element planowania przednowoczesnego zostaje sfetyszyzowany – pierzeja kamieniczna z lokalami usługowymi jako moneta mieszczańskiego lęku przed nowoczesnością:

Odbudowywujemy Senatorską 2/4 ( http://www.warszawa1939.pl/index_arc…atorska_2&r3=0 ) i Miodową 4 ( http://www.warszawa1939.pl/index_arc…miodowa_4&r3=0 ) i odzyskujemy całą pierzeję Senatorskiej i Miodowej. Można bardzo dobrze zaadaptować te budynki na potrzeby usług. –http://www.skyscrapercity.com/showthread.php?p=108119386#post108119386

W planach miejscowych powinno się (co w większości planów jest) określać ogólne zasady takie jak przeznaczenie terenu, wysokość zabudowy, kąty nachylenia dachów, i linia zabudowy. Najczęściej jest to linia zabudowy nieprzekraczalna, gdzie budynek w sumie może być usytuowany w dowolnym miejscu na działce byle by nie przekraczał linii zabudowy. Myslę, że powinno się więcej zwracać uwagi na linie zabudowy obowiązującą – tak aby budynki tworzyli pierzeję w jednej linii.
W planowaniu przestrzennym w danym, konkretnym terenie powinno się zwracać uwagę na niektóre szczegóły takie jak: określenie jednolitego kolorystycznie i materiałowo pokrycia dachowego (czasem można takie zapisy spotkać w strefie ochrony konserwatorskiej), powinno się w planach określać precyzyjnie materiał ogrodzeń od strony dróg publicznych tak aby na jednej ulicy było spójne estetyczne ogrodzenie, zastanawiam się również nad określeniem kolorystyki samych budynków – ale to byłoby ciężkie do wyegzekwowania bo samo malowanie elewacji nie wymaga żadnego zgłoszenia do starostwa.
Można też zastanowić się nad zakazem niektórych elementów architektonicznych jak wież czy kolumnowych portyków, portali, ganków itp.
http://www.skyscrapercity.com/showthread.php?p=100895876#post100895876

Krucjata metropolitalnego drobnomieszczaństwa przeciwko chaosowi przestrzennemu nie jest zainteresowana etyką planowania, skupia się na narzucaniu jednej estetyki i wypieraniu innej, przestarzałej. Tak się składa, że przestarzała estetyka to estetyka drobnomieszczaństwa lat 90., korzenie nowego mieszczaństwa. Jednym z aspektów ogólnie słusznej walki o ład przestrzenny jest wyparcie wstydliwych dowodów na akumulację pierwotną. Kluczowe pytanie – dla kogo usługi i w ogóle dla kogo miasto – nie pada, odpowiedzi są nieświadomą ideologiczną oczywistością.

P: Czyli osiedla zamknięte nie są be jak zamykają pierzeją np kwartał?

O: Tak, nie są, jesli osiedle tworzy spójny w znacznej mierze zamknięty kwartał to jest ok. / Problemem są osiedla które odcinają przestrzeń ewidentnie dostepną płotami. / Czyli niedobrym rozwiązaniem, jest nop. pare bloczków na trawniku otoczonych płotem albo kilka kwartałów z wewnetrznymi ulicami otoczone płotem i bramkami wjazdowymi. –http://www.skyscrapercity.com/showthread.php?p=100483637#post100483637

Prorocy Nowego Urbanizmu mówią o mieście, które będzie dopasowane do potrzeb jego najsłabszych użytkowników – i mają tu na myśli przede wszystkim uczestników ruchu: pieszych, rowerzystów, użytkowników komunikacji miejskiej. Sprowadzając projekt modernistyczny do dominacji silniejszego nad słabszym, mechanizacji nad czynnikiem ludzkim, proponują układ urbanistyczny oparty na tradycyjnych archetypach miasta. Nie można by postawić zarzutu, że kwestia zasadniczej funkcji miasta i domu – zamieszkania i dostępu do mieszkania – jest przez nich ignorowana. Jan Gehl wszak mówi o konieczności wyasygnowania w nowym budownictwie pewnej części mieszkań na cele socjalne.

Rzecz w tym jednak, że Jan Gehl, Filip Springer i nowi mieszczanie ze Skyscrapercity nie funkcjonują w bezkontekstowej próżni. W warunkach polskich nie wszystkich adwokatów urbanizmu, miejskości i racjonalnej urbanistyki można posądzić o społeczną wrażliwość. Tym łatwiej ideologia pierzei może zostać zsubsumowana przez kapitał.

„Superścieżka” w Krakowie – droga dla rowerów, mała architektura i nieco zieleni firmowane przez Jana Gehla. Czym jest w istocie? Koncesją dewelopera w zamian za zabudowę skweru w centrum miasta, w obszarze nieobjętym planem zagospodarowania i o problematycznej strukturze przestrzennej.

Nowy urbanizm w praktyce polskiej coraz częściej oznacza estetykę: parki kulturowe, cywilizowanie reklam w przestrzeni, ujednolicanie nawierzchni chodników. Żeby nie było wstydu przed Zachodem. Jedyne kwestie społeczne, które takiej polityce urbanistycznej jako-tako udaje się zaadresować, to transport zbiorowy i rowerowy. W rzeczywistości spekulacyjnego rynku najmu, w rzeczywistości złodziejskiej reprywatyzacji – brutalnej akumulacji pierwotnej, nowe pokolenie aktywistów radykalniejszej zmiany, w praktyce realizującej abstrakcyjny postulat prawa do mieszkania, nie jest sobie w stanie wyobrazić.

Tymczasem wykazaliśmy niezbicie, że istnieje związek pomiędzy aktywną polityką mieszkaniową państwa i taniością mieszkań – i odwrotnie: pozostawienie mieszkalnictwa chaosowi rynku spowoduje przeludnienie i nieracjonalną gospodarkę lokalową. Wiemy też, że taniość mieszkań warunkuje jakość życia miejskiego.

Stąd zamiast z linijką tyczyć w chmurach nowe pierzeje, częściej bierzmy lekcje na blokowiskach. Korzenie naszych problemów są bowiem etyczne, a nie estetyczne.

... 0 komentarzy